- σιαλογόνοι αδένες
- Όργανα προσκείμενα στη στοματική κοιλότητα, που εκκρίνουν ένα ειδικό υγρό, το σάλιο, βασικές λειτουργίες του οποίου είναι η ύγρανση του βλεννογόνου της στοματικής κοιλότητας και η πρώτη φάση της πέψης των τροφών, και ειδικότερα των υδατανθράκων δι’ ενός ενζύμου που περιέχεται σ’ αυτό, της πτυαλίνης. Εκτός των μικρών σιαλογόνων αδένων, που βρίσκονται μέσα στο βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας, τρεις σε κάθε πλευρά, μεγάλοι αδένες παράγουν κυρίως το σάλιο: η παρωτίδα, ο υπογνάθιος και ο υπογλώσσιος, ονομασίες που οφείλονται στη θέση που καταλαμβάνουν γύρω από τη στοματική κοιλότητα με την οποία επικοινωνούν δι’ εκφορητικών πόρων, συχνά μεγάλου μήκους. Οι σ. α. διακρίνονται, ανάλογα με τον τύπο του επιθήλιου που τους αποτελεί και τον τύπο του σάλιου που εκκρίνουν, σε τρεις ομάδες: oρογόνους, βλεννογόνους, μεικτούς. Τυπικός oρογόνος αδένας είναι η παρωτίδα, που εκκρίνει ένα υγρό διαυγές, στερούμενο βλέννας και πλούσιο σε πτυαλίνη. Στον άνθρωπο, βλεννογόνοι είναι πολλοί μικροί αδένες της περιοχής της υπερώας και του γενίου. Τέλος, μεικτοί είναι, δηλαδή έχουν τις φυσικές και λειτουργικές ιδιότητες των δύο προηγούμενων τύπων, ο υπογνάθιος και ο υπογλώσσιος. Το σύνολο του εκκρίματος όλων αυτών των αδένων, όπως αναφέρθηκε, ονομάζεται ολικό ή μεικτό σάλιο· ο άνθρωπος παράγει 600-1500 γραμ. σάλιου το 24ωρο· κατά τη διάρκεια του ύπνου η έκκριση του σάλιου σταματάει· ειδικά ερεθίσματα, που ρυθμίζονται από αντανακλαστικούς νευρικούς μηχανισμούς, μπορεί να προκαλέσουν ταχεία και συχνά σημαντική αύξηση της παραγωγής του. Σημαντικές λειτουργίες του πολύτιμου αυτού εκκρίματος, εκτός απ’ αυτές που αναφέρθηκαν, είναι η διευκόλυνση της μάσησης, του σχηματισμού του βλωμού, της πέψης, της ομιλίας και της προστασίας επίσης των δοντιών, πιθανώς λόγω μηχανικού καθαρισμού τους.
Dictionary of Greek. 2013.